بۆتولیزم لە قوتوکردن و ترشیاتکردن لە ماڵەوە: چۆن بە سەلامەتی بمێنیتەوە

بۆتولیزم لە قوتوکردن و ترشیاتکردن لە ماڵەوە: چۆن بە سەلامەتی بمێنیتەوە

 چییە بۆتولیزم؟

بۆتولیزم یەکێکە لە خەتەرناکترین نەخۆشییە باکتریاییەکان کە لە ڕێگەی توکسینی باکتری Clostridium botulinum دروست دەبێت. ئەم توکسینە بە توانایەک خراپ دەکات تەنها بە چەند نانوگرام، وەکوو زەهرێکی بەتاڵی تێکدەرە. بۆتولیزم بە شێوەیەکی تایبەتی لە خواردنەوە دەردەکەوێت، بەتایبەتی لە خواردنەوەی قوتو کراو و ترشیات کراوی خاوەن بەستەری گەرەکی نەگونجاو.

ئامادەکردنی خواردن لە ماڵەوە و هەستە بۆ سەلامەتی

لە زۆر زاراوەدا، قوتوکردن و ترشیاتکردن خواردن لە ماڵەوە بە شێوەیەکی کەلتووری، ئابوری و خاوەن بەرهەمێکی خۆشەویستە. بەڵام ئەمە یەکێکە لە سەرچاوەکانی بۆتولیزمی خواردن، بە تایبەتی ئەگەر ڕێنماییە سەلامەتییەکان جێنەگیرێن.

سەرچاوە و مەنبەکانی بۆتولیزم لە خواردن

1. قوتوکردنی سەوزەکان (ترشی هەڵکە، گەژ، بامیە...)

2. قوتوکردنی گۆشت و ماسی کە خاوەن گازە نەگونجاو دەبن

3. قوتوکردنی خواردنەکان بە تەمپرەراتوورێکی نەگونجاو

4. بەکارھێنانی قاوەکان یان جارەکان بە شۆڕ نەکراو

نیشانیەکانی بۆتولیزم

• سەروشت و سەرسووڕەی چاو

• ناخۆشی و بێزاربوون

• زەعیفی لەزەوی دەروونی و بەدەنی

• نیگارکردن لە نیشانەی ئاوی زەرد

• سەختی لە قسەکردن و بلعکردن

• فەرەخبوونی بەرز و پەیڤانی تۆمار

ئەگەر ئەم نیشانانە دروست ببن پاش خواردن، دەبێت فەوراً پزیشکی پەیوەندیدار پەیوەندیکرێت.

چۆن قوتو و ترشی بخەیتەوە بە بێ بۆتولیزم؟

١. پاکسازییە گشتییەکان

پێش هەموو شتێک، جارەکان، داڕشتەکان و قاوەکان دەبێت بە تەواوی بە ئاو و سابون و کەلوپەلی گەرمی شۆڕدرابن. ئەمە بەرزترین ڕاستەوخۆی خاوەنکردنی سەلامەتییە.

٢. پاستورکردن یان ستیریلازەیشن

ئەو قوتووە یان ترشیانەی قوتو دەکرێن دەبێت پێش تەختەکردن پاستور بکرێن، بە تایبەتی گۆشت و ماست. پاستورکردن بە تەمپرەراتووری ١١٥°C بۆ ٢٠-٣٠ خولەک خێرایی بەدەست دەهێنێت لە کوشتنی باکترییەکانی بۆتولیزم.

٣. تێکڕای ئاسیدیەتی خواردن

بۆتولیزم لە ئاسید ناتوانێت گەشە بکات. بۆیە، بەکارھێنانی سەرکەی دەرەکی، سەوزەی سیتڕۆن، و سەرکەی سپی بە شێوەیەکی باش ئەمە بەشدار دەکات لە بوونی بۆتولیزم.

٤. بەکارھێنانی نزمکراوە (Preservatives)

نزمکراوەکان وەک نەماک، ئاسید سیتریک، و بەنزوات بە شێوەیەکی خۆی بەکار دەهێنرێن بۆ کەمکردنەوەی مەترسی بۆتولیزم. بەرەوپێش بەکارهێنانیان، پەیوەندیکردن بە ڕێنووسە فەرمییەکان گرنگە.

نیشانی قوتو و ترشیی خراپ

• جاری گووپەڵبوو یان داڕشتەی پەرە پەکە

• بڕواو کردن، گاز و گوڵە دەربڕینی ناو قوتو

• ڕەنگی شەپۆلی یان کڕاو

• بوی نائاسایی و گەند

ئەگەر هەر یەکێک لە ئەم نیشانانە بڕوانامەی خواردنیشتان هەبوو، بە هیچ شێوەیەک نەخوڕن و نەکوشن بۆ "ڕێکخستن".

سەلامەتی لە قوتوکردن بە شێوەیەکی نوێ

١. بەکارهێنانی قاوەکانی ستیریلازەکراوی فەرمی

ئێستا بازاڕ گەشەی زۆری کردووە لە داڕشتەکان و قاوەی ستیریلازەکراوی بێ بۆتولیزم. کەم لە ژێرمارکێکی فەرمی بگرە کە دەکرێت بەخێرایی ستیریلازەی بکات.

٢. خواردن لە تەمپرەراتوورە خاوێنەوەکان

کۆنترۆڵی تەمپرەراتوور بڕیاریدەری سەلامەتییە. لە ١.٦-٤.٤°C دا پاراستنی قوتووەکان، زۆر گرنگە بۆ ماندووی باکترییەکان.

٣. بەشداربوون لە وێبینار و ڕاهێنانە کچووکان

بەهۆی زیاترکردنی زانیاری، کەسانی گەشەپێدەر و ژنان کوردی پێویستیان بە هاندانی ڕێکارە سەلامەتییەکان هەیە بۆ پاراستن لە بۆتولیزم و دۆزی نوێی قوتوکردن.

بۆچی بۆتولیزم پەیوەندیدارە بە خواردنە خانەییەکان؟

بەرزترین مەترسی بۆتولیزم لە قوتوکردنی خانەیی کە دەبێت بە ئاستی فەرمی بکرێت. خانەکانی قوتو نەتوانن چەند لە پاراستنی کۆنترۆڵکراوە بەرز بگرن بەمانای پێویستە، بەتایبەتی ئەگەر:

• نەزانراوە چۆن داڕشتەی بۆ خواردن دروست بکرێت

• بەکاری ئەنجام نادرستە لە سەرکە و نزمکراوەکان

• بە سەرچاوەکانی نەخواردنەوەی باکترییەکان نەتوانی دروست جیا بکەیت

بەدەستهێنانی خواردنی سەلامەتی و لە ماڵەوەیی

١. بەدەستهێنانی ڕێنیشاندراوی بەرنامەی سەلامەتی خواردن

لە کاتی قوتوکردن بەڕێوەبردنەوەی زانیاری بۆیەتی بەرز و بەردەوام گرنگە. وێبگەڕەکانی WHO، FDA، و USDA مەبەستێکی گرنگن.

٢. کۆنترۆڵی زنجیرەی ماندوو

خواردنە قوتو کراوەکان بە تەواوی دەبێت لەسەر تارێخی دروستکرنەوە و بەکارهێنان سەرجەم کۆنترۆڵ ببن. بەشداربوونی فەرمی زۆر گرنگە بۆ دەرخستنی زەوی خۆڕایی و دڵنیایی.

٣. بەشداری فەرهەنگی بەرزکردنەوەی ئەوەی بۆتولیزم چییە

بە زانیاری گەیاندن بە خێزان و هاوڵاتییانی تر، ده‌توانین بۆتولیزم بگرینە بەر.

کاتێک پزیشک ببینین؟

• ئەگەر خواردنێک خواردنەوە کە نیشانەکانی بۆتولیزم دروست دەبن پاشی

• ئەگەر بۆی نائاسایی و شکاوی نەزانراوە بەبێ مێشووی خواردنی ترشی یان قوتووە

• گەر بەتەمەنێکی بچووک یان پیر نەخۆشیی بەرز دروست بێت بە پێچ

کورتەیەک لە کۆتایی

قوتو و ترشیی خواردن لە ماڵەوە بەشێوەیەکی خۆشەویست و بەرهەم دروست دەکات، بەڵام بۆتولیزم لە هەر هەنگاوی نائاسایدا قسەی خۆی دەکات. بەکارھێنانی ڕێنووسەی سەلامەتی و هاندانی گشتی هەموو هەریەکمان لە پاراستن لە بۆتولیزم بەها دەدات.